Dieta w chorobie Hashimoto ma być przede wszystkim wsparciem dla tarczycy, która mierzy się wieloma trudnościami. Zatem powinna zawierać składniki, które są niezbędne do syntezy oraz działania hormonów tarczycy. Ponadto dieta w Hashimoto powinna dostarczać produkty o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym, a ograniczyć te o działaniu prozapalnym.
Kalorie
Podstawową kwestią ważną w kontekście zdrowia tarczycy jest wartość kaloryczna diety. Jeżeli spożywasz zbyt mało kalorii w stosunku do swojego zapotrzebowania, to synteza i wydzielanie hormonów tarczycy będzie słabsze niż powinno, a co za tym idzie, tarczyca pracuje mniej efektywnie.
Teraz możesz sobie pomyśleć „Ale ja jestem otyła. Mam się nie odchudzać?”. Otóż nie do końca. W takim przypadku możesz podjąć się odchudzania, natomiast z łagodnym deficytem kalorycznym. Problem jest wtedy, gdy te restrykcje są na tyle duże, że nie jesteś w stanie prawidłowo odżywić organizmu.
Wiesz już jak ważna jest sama wartość energetyczna diety. A co dalej?
Białko
Kolejnym ważnym elementem diety w chorobie Hashimoto jest białko. Ważne są przede wszystkim produkty białkowe, które są źródłem tyrozyny, czyli aminokwasu biorącego udział w syntezie hormonów tarczycy. Ten aminokwas znajdziesz przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego, tj. chude mięso (drób, cielęcina), ryby morskie, owoce morza, jaja, mleko i jego przetwory. Warto zadbać o to, by produkty białkowe znajdowały się w każdym posiłku, co dodatkowo zwiększy sytość.
Gluten
Może spotkałaś się z opinią, że w Hashimoto należy wyeliminować gluten? Nie ma dowodów naukowych na to, że gluten w jakikolwiek sposób jest szkodliwy w chorobie Hashimoto, ani że jego eliminacja pomaga. Natomiast warto wiedzieć, że u osób z chorobą Hashimoto występuje większe ryzyko zachorowania na celiakię (obie choroby mają podłoże autoimmunologiczne) i w takim przypadku faktycznie dieta bezglutenowa jest konieczna. Ale co ważne, jeżeli czujesz, że źle reagujesz na glutem, absolutnie nie eliminuj go na własną rękę. Najpierw podejmij się diagnostyki celiakii. A jeśli przed diagnostyką już zrezygnujesz ze spożycia glutenu, wynik może wyjść fałszywie ujemny!
Soja
Podobnie jak w przypadku glutenu, można spotkać się z demonizowaniem soi w chorobie Hashimoto. Soja zawiera tzw. substancje goitrogenne (wolotwórcze), przez co straszy się, że są one zakazane w Hashimoto. Goitrogeny mogą być problematyczne pod względem zaburzenia wchłaniania lewotyroksyny (leku przyjmowanego w niedoczynności tarczycy) w przewodzie pokarmowym. Zatem należałoby unikać produktów sojowych w okolicach zażywania leku. Jednak, jeśli zażywasz lewotyroksynę, zapewnie wiesz, że i tak po przyjęciu leku należy odczekać przynajmniej godzinę do posiłku, więc to ograniczenie nie wydaje się być problematyczne. Ale soja to nie tylko zaburzanie wchłaniania – soja również zawiera wspomniany wcześniej aminokwas tyrozynę, co sprawia, że może być pomocna we wsparciu pracy tarczycy.
Flawonoidy
Flawonoidy są składnikami żywności, które wykazują wpływ zarówno korzystny, jak i niekorzystny na tarczycę. Działanie ochronne w chorobie Hashimoto wynika z ich właściwości antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych, natomiast antytarczycowe – z blokowania wychwytu jodu, syntezy hormonów tarczycy i ich przemian na poziomie komórkowym. Flawonoidy współzawodniczą bowiem z tyrozyną o przyłączanie jodu i wykazują prawdopodobnie większe powinowactwo w tym zakresie, przez co stają się substratem do enzymatycznego jodowania. Efektem ich wpływu na oś HPT jest zwiększenie wydzielania i stężenia we krwi TSH. Właściwości goitrogenne wykazują nie tylko izoflawonoidy obecne w soi i jej przetworach (genisteina i dadzeina), tioglikozydy warzyw kapustnych oraz siarkocyjanki, rodanki i glikozydy cyjanowe orzechów arachidowych, ale również flawonoidy występujące w innych nasionach i warzywach, a także w owocach, kakao, zielonej i czarnej herbacie. Z tego względu warto zachować ostrożność przy spożyciu tych produktów, ale nie oznacza, że należy je całkowicie wyeliminować, jeżeli podaż jodu jest prawidłowa. Za bezpieczne uznaje się spożywanie 3-4 porcji na tydzień, głównie w postaci gotowanej. Gotowanie prowadzi do zmniejszenia właściwości goitrogennych nasion roślin strączkowych (głównie soi) i kapustnych.
Tłuszcz
Tłuszcz bierze udział w regulacji aktywności osi podwzgórze-przysadka-tarczyca, co oznacza, że ma wpływ na metabolizm i działanie hormonów tarczycy w organizmie. Efekt działania jest zależny od rodzaju tłuszczu – aktywność wcześniej wspomnianej osi jest większa po spożyciu tłuszczu bogatego w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, niż nasyconych kwasów tłuszczowych. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 to przede wszystkim tłuste ryby morskie (mniejszym źródłem są też siemię lniane, olej lniany, chia i orzechy włoskie). Natomiast nasycone kwasy tłuszczowe znajdują się głównie w produktach odzwierzęcych, czyli tłuste mięso i wędliny, smalec, słonina, masło i tłusty nabiał, a także olej kokosowy. Nasycone kwasy tłuszczowe mogą powodować spadek biosyntezy hormonów tarczycy. Wielonienasycone kwasy omega-3 wspierają biosyntezę hormonów tarczycy, a dodatkowo mają silne działanie przeciwzapalne.
Składniki mineralne i witaminy
Do składników mineralnych, które odgrywają kluczową rolę w regulacji metabolizmu hormonów tarczycy i wpływają na przebieg procesu zapalnego w tarczycy zaliczamy: jod, selen, żelazo i cynk. W regulację działania tarczycy i wydzielanych przez nią hormonów oraz procesów immunologicznych w tarczycy w największym stopniu zaangażowane są witaminy: D, E, A i C. Jednak nie oznacza to, że wszystkie składniki musisz suplementować. Większość jesteś w stanie dostarczyć sobie za pomocą odpowiednio zbilansowanej diety.
Jod
Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. Niedobór jodu w organizmie może objawiać się wystąpieniem niedoczynności tarczycy oraz podwyższonym stężeniem TSH we krwi. Wysokie stężenie TSH w warunkach niedoboru jodu sprzyja nadmiernemu wytwarzaniu nadtlenku wodoru przez komórki tarczycy, co może powodować ich włóknienie i destrukcję. Aktywność tarczycy ulega zaburzeniu nie tylko w warunkach niedoboru jodu, ale również w sytuacji jego nadmiaru. Zbyt wysoka podaż jodu z dietą i suplementami prowadzi do zahamowania biosyntezy hormonów tarczycy na skutek zmniejszenia jego wychwytu z krwi przez komórki tarczycy i dostępności tego procesu. Głównym źródłem jodu w diecie jest jodowana sól kuchenna oraz ryby morskie.
Selen
Tarczyca jest narządem o wysokiej zawartości selenu, który bierze udział w regulacji poziomów hormonów tarczycy zarówno na poziomie osi podwzgórze-przysadka-tarczyca, jak i wątroby i tkanek obwodowych. Dzieje się tak dlatego, że selen wchodzi w skład enzymu regulująceho przemiany hormonów tarczycy. Odpowiedni poziom selenu w organizmie jest potrzebny nie tylko do prawidłowej przemiany hormonów tarczycy, ale również do regulacji odpowiedzi immunologicznej. Nie ma jednoznacznych danych naukowych, że u każdego suplementacja selenem jest konieczna. Natomiast warto ją rozważyć indywidualnie w porozumieniu ze swoim lekarzem prowadzącym. Dodatkowo pamiętaj, że nadmiar tego pierwiastka jest toksyczny.
Żelazo
Znaczenie żelaza w postepowaniu dietetycznym w chorobie Hashimoto wynika z jego udziału w regulacji syntezy i przemian hormonów tarczycy. W warunkach niedoboru żelaza dochodzi więc do spadku syntezy hormonów tarczycy, wzrostu wydzielania i stężenia we krwi TSH.
Cynk
Cynk uczestniczy w regulacji syntezy i metabolizmu hormonów tarczycy oraz wykazuje właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne.
Witamina D
Skutkiem niedoboru witaminy D jest nie tylko nasilenie procesu zapalnego w tarczycy i zwiększenie miana przeciwciał anty-tarczycowych, ale również wzrost wydzielania TSH i zmniejszenie stężenia hormonów tarczycy we krwi.
Witaminy A, E i C
Znaczenie witamin A, E i C w Hashimoto wynika z ich działania antyoksydacyjnego i przeciwzapalnego, przez co mogą spowalniać autodestrukcję tarczycy i wpływać pośrednio na wytwarzanie hormonów tarczycy. Dodatkowo zwiększają absorbcję selenu w przewodzie pokarmowym, a witamina C nasila syntezę tyrozyny i zwiększa wchłanianie lewotyroksyny. Witamina E, poprzez zwiększenie szczelności naczyń krwionośnych, przyczynia się do ograniczania obrzęków, które często towarzyszą niedoczynności tarczycy w chorobie Hashimoto. Witamina A zaangażowana jest w regulację metabolizmu hormonów tarczycy oraz regulację wydzielania TSH przez przysadkę.
Lachowicz, K., Stachoń, M., Pałkowska-Goździk, E., & Lange, E. (2019). Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto. Kosmos, 68(2), 201-214.