Co to jest dieta FODMAP?
Dieta FODMAP to dieta o małej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols – FODMAP). Wykorzystywana jest w łagodzeniu dokuczliwych objawów zespołu jelita drażliwego (irritable bowel syndrome – IBS). Za twórców tego postępowania dietetycznego uważa się naukowców z australijskiego Monash University (Monash University, Medicine, Nursing and Health Sciences).
IBS charakteryzuje się występowaniem bóli brzucha oraz zaburzeń rytmu wypróżnień, nieuwarunkowanych zmianami organicznymi lub biochemicznymi. Badania przedmiotowe nie wykazują odchyleń od normy. Najczęstsze objawy to: skurczowe bóle brzucha, biegunki, wzdęcia, zaparcia, gazy, odbijanie, nudności, zaburzenia miesiączkowania, przelewanie w brzuchu, bóle głowy i uczucie zmęczenia.
Liczne badania wykazały, że węglowodany, które łatwo fermentują w przewodzie pokarmowym, są słabo wchłaniane i charakteryzują się wysokim ciśnieniem osmotycznym, takie jak: fruktoza, laktoza, fruktany oraz alkohole polihydroksylowe (do których zalicza się sztuczne środki słodzące- sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol), mogą potęgować objawy zespołu jelita drażliwego.
Produkty zawierające duże ilości FODMAP przechodzą w postaci niezmienionej do jelita i poprzez swoje działanie osmotyczne powodują nagromadzenie płynów w jego świetle. W efekcie prowadzi to do przyspieszenia motoryki jelit. Następnie przechodzą do jelita grubego, gdzie zachodzi fermentacja bakteryjna ze wzmożoną produkcją dwutlenku węgla i wodoru. Kolejne przemiany mogą prowadzić do wytworzenia siarkowodoru i metanu. Procesy te są odpowiedzialne za uczucie dyskomfortu w rejonie jamy brzusznej (ból oraz uczucie przelewania), biegunki lub zaparcia i wzdęcia.
Stwierdza się więc, że dieta o niskiej zawartości FODMAP jest efektywną formą postępowania dietetycznego w tej choroby.
Stosowanie diety FODMAP
Dieta FODMAP nie musi być stosowana przez całe życie. Jest ona podzielona na dwa etapy.
I FAZA
Gdzie w początkowej fazie trwającej 6–8 tygodni, eliminuje się całkowicie produkty zawierające duże ilości FODMAP i zastępuje produktami o małej zawartości FODMAP.
II FAZA
Po zakończeniu pierwszego okresu, gdy objawy IBS stopniowo zaczynają ustępować, przechodzi się do drugiej fazy, w której sukcesywnie rozszerza się dietę o kolejne produkty zawierające więcej FODMAP. Najważniejszą zasadą fazy II jest wprowadzanie do diety po kolei produktów zawierających tylko jeden rodzaj FODMAP: fruktozy (mango, miód, pomidory w puszce, pomidory suszone lub świeże figi) lub sorbitolu (awokado, jeżyny, brokuły, żółte brzoskwinie), lub mannitolu (kalafior, seler naciowy, bataty), lub laktozy (mleko krowie, jogurty, sery) czy fruktanów. Należy postępować w sposób ostrożny i obserwować indywidualną reakcję organizm na wprowadzane produkty.
Produkty o małej i dużej zawartości FODMAP
Produkty o małej zawartości FODMAP są przeznaczone do stosowania w pierwszym etapie diety. Wówczas produkty o dużej zawartości FODMAP powinny zostać wyeliminowane, a ich stopniowe wprowadzanie rozpocznie się w drugim etapie postępowania dietetycznego.
| I ETAP | II ETAP | |
| Produkty | mała zawartość FODMAP | duża zawartość FODMAP |
| Pieczywo
i produkty zbożowe |
pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, komosa ryżowa | żyto, produkty pszenne, pieczywo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny |
| Warzywa | marchew, pomidory, ogórki, papryka o wydłużonych strąkach, kapusta chińska, kiełki bambusa, seler, kukurydza, bakłażan, sałata, dynia, kabaczek, słodkie ziemniaki, szczypior | cebula, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, brukselka, soczewica, groszek zielony, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, grzyby, koper włoski, czosnek |
| Owoce | banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, ananasy, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki | jabłko, gruszka, mango, gruszka chińska, arbuz, nektarynka, brzoskwinie, morele, śliwki, owoce suszone, owoce z puszki |
| Mleko i produkty mleczne | ser (szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella), ser brie, ser camembert, mleko migdałowe, mleko ryżowe, masło, masło orzechowe, margaryna | twaróg, delikatne sery (mascarpone, ricotta), mleko skondensowane, jogurty, maślanka, mleko (krowie, owcze, kozie), kwaśna śmietana, bita śmietana, mleko sojowe |
| Źródło białka | mięso, ryby, drób, jaja, tofu | nasiona roślin strączkowych: soczewica, ciecierzyca, fasola, soja |
| Orzechy i nasiona | orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzeszki piniowe, orzechy makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika (wszystkie powyższe w ilości 1 małej garści) | orzechy nerkowca, pistacje |
| Inne | cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam, stewia | syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy (high fructose corn syrup – HFCS), słodziki (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol) |
Aby skutecznie wyeliminować z diety produkty obfitujące w FODMAP należy uważnie czytać etykiety gotowych produktów i potraw. Należy pamiętać, że czosnek i cebula bardzo często stanowią składnik doprawionych mięs i mieszanek przyprawowych. Tak samo jest ze sztucznymi środkami słodzącymi dodawanymi zamiast cukry, zwłaszcza do produktów przeznaczonych dla diabetyków, niektórych jogurtów, soków czy gum bez cukru. Ważne jest również, aby zwrócić uwagę na produkty zawierające syrop glukozowo-fruktozowy: słodycze i wyroby cukiernicze, jogurty, soki, musztardy, keczup i inne gotowe sosy.
Bardzo pomocna w stosowaniu diety może okazać się aplikacja mobilna stworzona przez naukowców z Monash University- Monash University Low FODMAP DietTM app, która zawiera bardzo dokładną i na bieżąco aktualizowaną listę produktów low FODMAP.
Źródła:
https://www.fodmap.pl/https://www.fodmap.pl/jesienne-warzywa-owoce-low-fodmap/#more-1031
https://dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego