• Zadzwoń: +48 537 660 060, 507 781 575
Open

Anemia – czym jest, objawy, przyczyny, dieta

Anemia – czym jest?

Anemią zwyczajowo określa się niedokrwistość. Stan ten charakteryzuje się zmniejszonym poziomem hemoglobiny (HGB) w organizmie. Hemoglobina to białko występujące w erytrocytach, czyli w krwinkach czerwonych, które transportuje tlen z płuc do wszystkich tkanek organizmu. Anemii mogą towarzyszyć zmiany w morfologii krwi takie jak obniżony poziom erytrocytów (RBC), zmiany objętości krwinki czerwonej (MCV) w zależności od przyczyny, a także obniżony wskaźnik hematokrytu (HCT), który określa stosunek objętości erytrocytów do objętości krwi pełnej.

Ze względu na nasilenie niedokrwistość można podzielić na:

  • łagodną – stężenie hemoglobiny mieści się w przedziale między 10 a 12 g/dl lub 13,5 w przypadku mężczyzn,
  • umiarkowaną – Hgb między 8 a 9,9 g/dl,
  • ciężką – Hgb między 6,5 a 7,9 g/dl,
  • zagrażającą życiu – Hgb poniżej 6,5 g/dl.

Objawy charakterystyczne dla każdego rodzaju niedokrwistości to:

  • osłabienie i łatwa męczliwość,
  • zmniejszenie koncentracji i uwagi,
  • bladość skóry i błon śluzowych,
  • ból głowy
  • zawroty głowy,
  • tachykardia,
  • duszność

Dodatkowo dla anemii z niedoboru żelaza typowe są:

  • spaczony, wybiórczy apetyt, np. na glinę, krochmal, kredę (czasami wyprzedza niedokrwistość)
  • ból, pieczenie i wygładzenie powierzchni języka, suchość w ustach
  • suchość skóry, bolesne pęknięcia kącików ust
  • blade, kruche paznokcie z podłużnym prążkowaniem i rowkami
  • cienkie, łamliwe, o rozdwojonych końcach, łatwo wypadające włosy

Przyczyny

Podstawowe przyczyny niedoboru żelaza to:

  • utrata krwi (jest to główna przyczyna)
  • przez drogi rodne – obfite miesiączki, krwawienia pomenopauzalne
  • przez przewód pokarmowy
  • z powodu urazów, w tym po operacjach
  • u wielokrotnych dawców krwi
  • zwiększone zapotrzebowanie, przy niedostatecznej podaży lub upośledzonym wchłanianiu
  • u wcześniaków i noworodków niekarmionych mlekiem matki
  • w okresie dojrzewania
  • w okresie ciąży i karmienia piersią
  • w trakcie leczenia niedoborów witaminy B12
  • upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego
  • stan po usunięciu żołądka lub jelita
  • zmniejszona kwaśność soku żołądkowego
  • dieta ubogobiałkowa, bogata w fosforany (jaja), szczawiany i herbatę (utrudniają one wchłanianie żelaza)
  • przewlekłe choroby jelit, np. choroba Leśniowskiego-Crohna
  • niedobory w diecie, np. źle zbilansowana dieta wegetariańska

Diagnostyka

W morfologii na niedokrwistość z niedoboru żelaza wskazywać może zmniejszenie stężenia hemoglobiny, zmniejszenie średniej zawartości hemoglobiny w erytrocycie (MCH) oraz zmniejszenie średniej objętości erytrocytu (MCV). Do stwierdzenia niedokrwistości z niedoboru żelaza potrzebne jest również zbadanie gospodarki żelazowej organizmu – w jej przebiegu zmniejszone jest m.in. stężenie ferrytyny i żelaza w surowicy.

Leczenie

Głównym zadaniem jest znalezienie i wyleczenie przyczyny niedoboru żelaza oraz uzupełnienie jego braków w organizmie, a celem – osiągnięcie prawidłowego stężenia hemoglobiny i ferrytyny we krwi. Najczęściej żelazo suplementuje się za pomocą tabletek doustnych (inna droga to podawanie preparatów dożylnie lub domięśniowo, ale stosuje się je tylko w wyjątkowych przypadkach). Przyjmować się je powinno razem z witaminą C, która zwiększa wchłanianie żelaza. Niektóre preparaty żelaza należy przyjmować na czczo, ponieważ wiele produktów żywnościowych zmniejsza jego wchłanianie. Żelazo przyjmowane doustnie może powodować ciemne zabarwienie stolca.

Poza suplementacją istotną rolę w leczeniu niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza odgrywa dieta. Powinna ona opierać się na produktach bogatych w żelazo i w witaminę C, a eliminować te z nich, które utrudniają wchłanianie żelaza.

Zapotrzebowanie:

  • dla kobiet 13-18 lat – 15 mg/dobę
  • dla kobiet do 50 r.ż. – 18 mg/dobę
  • dla kobiet powyżej 50 r.ż. – 10 mg/dobę
  • w ciąży – 27 mg/dobę
  • dla mężczyzn – 10 mg/dobę

Źródła żelaza

Żelazo hemowe występuje w tkankach zwierzęcych (ponieważ jest składnikiem hemoglobiny oraz mioglobiny). Przyswajalność żelaza hemowego to 15-35%.
Żelazo niehemowe występuje zarówno w tkankach zwierzęcych jak i w roślinnych. Przyswajalność żelaza niehemowego to 2-20%.

Najlepsze źródła żelaza hemowego:

  • Wątróbka gęsia
  • Wątróbka kacza
  • Wątróbka wieprzowa
  • Wątróbka kurza
  • Wątróbka indyka
  • Wołowina
  • Kaczka
  • Indyk
  • Cielęcina
  • Kurczak
  • Łosoś
  • Dorsz
  • Pstrąg tęczowy
  • Żółtko jaja kurzego

Najlepsze źródła żelaza niehemowego:

  • Pestki dyni
  • Suszone morele
  • Soczewica czerwona
  • Soczewica zielona
  • Kasza gryczana
  • Szpinak
  • Orzechy nerkowca
  • Rodzynki
  • Sezam niełuskany
  • Natka pietruszki
  • Burak
  • Płatki owsiane
  • Tofu
  • Orzechy laskowe
  • Jarmuż
  • Pestki słonecznika
  • Fasola biała
  • Komosa ryżowa (quinoa)
  • Brukselka
  • Migdały
  • Ciecierzyca
  • Kakao
  • Suszone daktyle
  • Soja
  • Szparagi
  • Kasza jaglana
  • Brokuł

Wchłanianie żelaza zależy nie tylko od jego rodzaju, ale także od innych czynników.
Wchłanianie żelaza mogą obniżać:

  • składniki żywności: fityniany (obecne w produktach zbożowych i roślinach strączkowych), duża ilość wapnia w posiłku, taniny i polifenole (np z herbaty)
  • duża ilość żelaza w organizmie
  • niedobór miedzi w organizmie

Wchłanianie żelaza mogą zwiększać:

  1. niskie pH
  2. składniki żywności:
  • witamina C (np. natka pietruszki, papryka, kiwi, cytrusy, truskawki, czarne porzeczki, aronia)
  • kwasy organiczne np. jabłkowy,
  • fruktoza,
  • sorbitol,
  • alkohol,
  • aminokwasy: cysteina, lizyna, histydyna,
  • mięso, drób, ryby
    – niedobór żelaza w organizmie
    – ciąża